Qırım tışmerkezde: «Qırım platforması», kerginlik ve beklevler

22.08.202112:36

Halqara «Qırım platforması»nıñ yaqınlaşqan sammiti, siyasiy ve haber saasını ket-kete daa ziyade eyecanlandıra. Tasdıqlanğan iştirakçiler sayısı faal olaraq artmaqtadır.

«Qırım platforması» tesis sammiti avgustnıñ 23-ünde – Ukraina Mustaqilliginiñ 30-ıncı yıldönümi arefesinde olacaq. Aynı kün Ukrainağa kelecek ilk ledi ve centlmenler, büyük siyasetçilerniñ sammiti kerçekleşecek. Meydannıñ çalışmasını, qırımtatarlarnıñ sürgün etilmesini añlatqan «1944» yırını icra etecek yırcı Camala açacaq. Tışqı işler naziriniñ birinci muavini Emine Ceppar, platforma teşkil etilmesine doğru yanaşma yalıñız formal olmacağını qayd etti: yüksek mevqi musafirlerniñ resmiy nutuqlarına medeniy-bediiy bir programma qoşulacaq.

Sammitteki iştirakini endi 33 memleket tasdıq etti, bularnıñ arasında AQŞ, Almaniya, Frenkistan, Avstriya, Felemenk, Slovakiya, Latviya, Türkiye ve digerleri. Bazı memleketler Kiyevge nazirlerini ve diplomatlarını yollacaq, diger memleketlerden ise doğrudan milliy liderler kelecek.

Ukraina Tışqı işler nazirliginiñ başlığı Dmitriy Kuleba özTwitterinde: «Bugün daa bir tasdıq aldıq: +1 prezident Kiyevge «Qırım platforması» tesis sammitine kelecek. Umumiy iştirakçiler sayısı 33-ke arttı. Qırım platformasınıñ halqara yardımı arta ve yañı tasdıqlar mıtlaqa olacaq «, – dep yazdı.

Böylece, Avstriyanı tışqı işler naziri Alexander Schallenberg temsil etecek.

Avstriya Tışqı işler nazirliginde: «Bu iştirakinen Avstriya, «Qırım platforması»nı teşkil etmek içün ukrain teşebbüsini qol tutqanına dair açıq-aydın bir signal bere. Avstriya, Qırım meselesiniñ halqara kün tertibinde qalması içün Ukrainanıñ halqara toplulığını bir arağa ketirme teşebbüsini alğışlay», – dep bildirdiler.

Ayrıca, idarede Avstriyanıñ «Qırım yarımadasınıñ Rusiye tarafından qanunsız ilhaq etilmesini ve militarizatsiyanı» takbih etkenini de belirtti.

Memleketlerniñ sammitte iştirak etme azırlığı,  jurnalist Pavel Kazarinniñ, platforma yalıñız Ukrainağa kerek degil ifade etken fikrni tasdıqlay.

«İlk evelâ o medeniy dünyağa kerek. Soñ 75 yılnı Ekinci Cian cenkinden soñra tiklengen qaidelerge köre yaşağan dünyağa. Tamam o qaidelerge köre, angilerini Rusiye endi ğayretnen unutılmağa yollamağa tırışa», – o emin.

6 avgust künü Kiyevde platformanıñ ekspert ağınıñ tesis forumı başladı ve onı Emine Ceppar açtı. Onıñ sözlerine köre, «Qırım platforması»nıñ ekspert ağı devlet içün fevqulâde potentsialğa saip. Tedbirde elçilik temsilcileri, milliy ve halqara ekspertleri iştirak ete. Forumda iştirak etken Büyük Britaniya elçisi Melinda Simmonsnıñ sözlerine köre, halqara toplulığı yarımadadaki vaziyetni tam olaraq añlamaq içün ekspertlerniñ malümatına, taliline ve tevsiyelerine işana. Öz nevbetinen, forumda çıqışta bulunğan Ukrainadaki AQŞ-nıñ işleri muvaqqat vekili Christina Queen, Amerikanıñ «Qırım platforması»na qatiy olaraq qol tutqanı ve onıñ kerçekleştirilmesi içün ukrain parlamentinen yaqın işbirlik etecegini bildirdi.

Bu bağda, daa evel Belarus prezidenti Aleksander Lukaşenko meseleniñ etrafını dolaşmağa ve Qırım boyunca konkret ifadelerden qaçınmağa tırışsa, bugün ise şunları bildirdi«Rusiyedeki soñ oligarh Qırımnı tanığanında ve anda mahsulat teslim etmege başlağanında, bergen sözümi tutarım». Büyük Rusiye şirketleri, hatırlatayıq, sanktsiya basqısı altında yarımadanıñ topraqlarına öyle de kirmediler.

Bu arada Rusiye siyasetçileri kelecek sammitke qarşı menfiy munasebetini köstermege devam ete. Böylece Federatsiya Şurasınıñ temsilcisi Grigoriy Karasin ve RF Tışqı işler nazirliginiñ spikeri Mariya Zaharova «Qırım platforması»nı Rusiye topraq bütünligine qast etme dep adlandırdı ve iştirakçilerine «sert bir qarşılıq» kösterecegine söz berdi.

Ve tek Rusiye sotsiologı Yevgeniy Kopatko (RF pasportını 2017 senesinde alğan) «Qırım platforması»nı emiyet bermemege mümkün olmağanını qabul etti.

«Bu pek ciddiy. Bu, iç ve tış istismal içün bir alettir, Qırım yönelişinde sistema çalışmasınıñ ıntılmasıdır. Bu, Rusiyege duşman olğan memleketlerniñ konsolidatsiyası, Rusiyege qarşı nevbetteki iddialarnı ögge çıqarmağa mümkün olğan bir meydandır. Bu ceetten Ukraina muvafaqiyetli bir şekilde areket ete, şimdiki prezident Vladimir Zelenskiy ise Rusiyege qarşı mevzusında P. Poreşenkodan daa muvafaqiyetli», – dep inana Kopatko.

Qırımnıñ özünde bu teşebbüsniñ tenqidi ceetinden şimdilik pek faal degiller. Aqmescitniñ kirişinde sammitke qol tutqan yazısı adisesi bile diqqatsız qaldı. Hatırlatayıq, «Qırım platformasına qol tutamız» ibaresi tam Qırım paytahtı kirişindeki stellasında peyda oldı.

Sammitniñ arefesinde iştirakçilerniñ tolu cedveli belli oldı – 44 memleket ve halqara teşkilâtlardır. Tafsilâtlı cedvelni Ukraina tışqı işler naziri açıqladı.

Böylece 9 memleket liderleri tarafından temsil etilecek: Letoniya, Litvaniya: Estoniya, Slovakiya, Macaristan, Sloveniya, Finlândiya. Baş nazirleri seviyesinde Gürcistan, Romaniya, Hırvatistan, İsveçiya temsil etilecek. Eki memleket parlament başlıqları seviyesinde temsil etilecek – İsviçre, Çehiya. 14 memleket Tışqı işler nazirliginiñ yolbaşçıları seviyesinde temsil etile: Türkiye, Almaniya, Frenkistan, Avstriya, Felemenk, İspaniya, İtaliya, Belçika, Lüksemburg, İrlandiya, Danimarka, Bulğaristan, Montenegro, Şimal Makedoniya. Büyük Britaniya ve Portugaliyadan tedbirge mudafaa nazirleri kelecek, AQŞ-ndan – prezident sefiri, ükümet azası ve naqliye naziri. Norvegiyanı Tışqı işler nazirligini Almaniya, Frenkistan, Avstriya, Felemenk, devlet kâtibi temsil etecek, NATO-dan alyansnıñ baş kâtibi iştirak etecek. Yedi devlet (Yañı Zelandiya, Malta, Yaponiya, Avstraliya, Qıbrız, Kanada, Yunanistan) sammitke elçilerini yollacaq.

Bundan ğayrı platformada üç halqara teşkilât ve Avropa komissiyası ve ayrıca da Avropa Şurasınıñ prezidenti iştirak etecek.

Osman VELİ

Author: Редакция AVDET

Редакция AVDET