Qırımtatar nağışı – ayruntılı ve özüne has unikal medeniyet adisesidir. Qırımtatar nağışçılığında, Qırımnıñ bütün tarihi aks olunğandır. Onda, qırımtatarlarğa temel bergen episi halqlarnıñ sanat parçaçıqları öz yerinin tapqandır.
Qırımtatarlarnı tavr, got, yunan, roma, genuez, skif, alan, gunn, türk qabilelerinden oluşqanını bir çoq alimler aytalar, onıñ içün bu milletlerniñ medeniyetleri bizim medeniyetimizde birleşip, ayrı, ayenkli bir medeniyet peyda etkendir. Belli şair ve ressam Maksimilian Voloşin, qırımtatar medeniyetiniñ zenginligini ve çoqqatlığını pek yahşı is etip, böyle satırlar yazğan: «Mimarcılıqta, evlerniñ bezetilmesinde, basmalar ve yüzbezler üstünde olğan nağışlarda, ebediy olğan bizans ve italiyan mozaikası körünip tura».
XVIII – XIX asırları yapılğan nağışlar, pek keyfiyetli ve güzel basmalar üstünde yapılğandır: sukno, qadife, atlas ve ince beyaz, el tezyasında toqulğan kiseyada. Nağış içün altın, kümüş, ipek, pamuq yipleri qullanğanlar.
Nağış nağışlağanda, esasen ösümlik, çiçekler örnekleri qullanğanlar. Bu örneklerniñ peyda olma tarihi aqqında Useyin Bodaninskiy böyle yazğan: «Qırımnıñ güzel tabiyatı ve manzaraları: küneşnen nurlanğan çölleri, mavı dağları, özen böyları, deñizi, ösümlikleri – qırımtatarlarnıñ halq sanatında silinmez bir iz qaldırğandır». XIX – XX asırlarnıñ nağış sanatı ayleler içinde qalğandır.
Amma inqilâp, Stalin repressiyaları, cenk, sürgünlik milliy nağışlıqnı yoq etti dememiz mümkün. Bir çoq şey ğayip oldı, amma ana – bitalarımız öz qızlarına temel bilgilerni qaldırmağa tırıştılar. Yazıq ki, müzeylerde yerleşken qırımtatar nağışçılıq nümüneleri, tek nemseler işğal etken vaqtında degil de, millet vatanından sürgün olunğan soñ da, büyük miqdarda ğayip olğandır. Onıñ içün araştırmacılarğa eski nağışlarnı ogrenmege çare qalmadı, dep ayta bilemiz. Qırımtatarlar avdet olğan soñ, nağış çeşitleri yañı ayatqa kireler. Gençler nağış işlemege ögreneler.
Bugünki künde, ğayırdan tiklengen nağış sanatı zemaneviy şekiller ala. Vatanımızğa millionlarnen kelgen turistler, hatıra olaraq, biñler yıllarğa mensüp olğan tamır halqnıñ medeniyetinden bir parça alıp ketmege isteyler. Buda, çoqusı vaqıt, nağış örnekleri ola.
