Qırımnıñ ilk camisi

16.04.202212:30

Qırım – qadimiy topraqtır. Nice milletler bu topraqqa sahib olmaq içün cenkleştiler, nice insanlar bu topraqnı şereflediler. Qırımtatarlar millet olaraq aynı bu topraqta şekillendiler. Haq islâm dinimiz XI–XII asırları Qırımğa kelip darqatılıp başladı, ondan evel mındaki eali hristian, qaraimler ve diger din, din aqıntılarını kütkenler.

Milletimiz, birden olmasa bile, musulmanlıqnı qabul etti. «Birden olmasa bile»ni isbatlağan tarihiy delil bar, İogann Şildberger türkiy topraqlarda seyahat devamında XV asırnıñ 20-inci senelerinde Qırımda hristian tatarlardan latin ariflernen yazılğan «Thatarisch Pater Noster – Ötçe naş qırımtatar tilinde» yazıp alğan edi. Demek, bazıları içün yañı dinni qabul etmek içün asırlar kerek oldı.

Qırımdaki ilk caminiñ meraqlı tarihı bar. Onıñ adı – Beybars camisi. Al-Malik az-Zahir Rukn-ad-Din Beybars (1223-1277) mamlük, qırım qıpçaqlarından, Bahrit sülâlesinden çıqqan avropalı haçlılar ve moğolilhenlerge qarşı cenklerni yengen Mısırnıñ sultanıdır. Onıñ doğğan yeri tam belli degil, lâkin Qırım qıpçaqlarına mensüpligi bellidir. Çingizciler Deşt-i-Qıpçaqnı zapt etken devrinde (1238-1239), genç Beybars esirge tüşe ve Mısırğa qul olaraq satıla. Anda, o, sultannıñ arbiy hızmetçileri sırasına tüşe. Askerlik zenaatını avesliknen ve temelinen ögrene, sultannıñ şahsiy gvardiyasına komandirlıq yapa ve arbiy küreşlerde büyük istidatnı numayış ete. Peş-peşe ğalebeler onı sultan derecesine yetkizeler.

Beybars doğğan mekânını unutmay ve Qırım çöllerinde mescit qurmaq niyetinde. Mısırdan qurıcılıq malzemelerni, ustalarnı ketirip, Solhat (Eski Qırım) şeerinde cami qurdurta. Qırım musulmanlarınıñ birinci ibadethanesini qurdırtqan insannıñ taqdiri taacipli oldı. Tasavur etiñiz, qulluqqa satılğan genç qıpçaq kendi aqılı, ğayreti, imanı ile sultan derecesine yete! Dünyaca belli, istidatlı ve yetekçi serdar Beybars aqiqiy qıpçaq tabiat çizgileriniñ sahibi edi, islâm dininiñ qanunları ile ömürni keçirmek tırıştı.

Albuki, taqminen yedi asır evelsi qurulğan qadimiy Beybars camisiniñ bugünge tek temeli ve eşilgen divarları yetkenler. O yerde, harabe aldaki divarları arasında bulunğan vaqıtta, köz ögünde Qırımnıñ o devirdeki yaşayışı canlana, eski taşlar çoq vaqialarnıñ şaatları ediler, toprağında ise ecdatlarımıznıñ teren izi qaldı. Çoq sırlarını saqlap qalğan o yer susıp, bizlerni felsefiy tüşencelerge daldırta. Bu kibi yerlerni ziyaret etmek er bir insan içün faydalıdır.
Diniy bayramlar arfesinde ve bayram künleri er musulman ayırı eyecannı yaşamasına, istiqbalniñ (kelecekniñ) parlaq olmasına ümütnen Allaha dua ete.

Qırımda büyük, dülber camiler qurulsın, içleri ise ibadet etken müminlernen tolsun! Vatanımız Qırımda milletimiz çeçeklensin, şübesiz, bu bizim areketlerimiznen bağlı, demek elimizden kelgeni qadar faydalı olmağa tırışayıq. Olğan varlıqlarımız içün Yaratıcımızğa şükürler etmege unutmayıq!

Къырымнынъ ильк джамиси

Author: Редакция AVDET

Редакция AVDET